Reşat Nuri Güntekin'in bu romanı, tezli bir romandır: Roman, Osmanlı'nın son dönemi, ikinci meşrutiyet, 31 Mart vaakasının yaşandığı dönemle dünya harbi ve kurtuluş savaşı dönemlerinde geçer.
Medrese eğitiminden muallim mektebine geçmiş aydın görüşlü bir öğretmenin gözünden bu dönemlerin muhasebesi yapılır.
Halka ve hakikate bağlı Şahin hoca, İstanbulda yaşanan yozluk, yobazlık, kokuşmuşluk ve çıkarcılığı bir "Yeşil Gece" ye benzetir. Bu yeşil geceden kaçıp Anadolunun saflığına, aydınlığına, yoksulluğuna, temiz kalmışlığına sığınmak ister.
Herkes İstanbul'a tayin olmak isterken o küçük bir Ege kasabasına gönüllü gider. Ancak kısa sürede burada karşılaştıkları onda büyük hayal kırıklığına neden olur. Yine de Şahin hoca yılmaz. Kendisi gibi düşünen bir avuç insanla kasabanın başına bela olmuş yobaz ve soyguncu takımına karşı koyar.
İşgal yıllarında halkı korumaya çalışır. Kasabada istibdat ve yobazlğın temsicisi güruh ise bu defa işgalcilerle iş tutmaya başlamıştır.
Şahin hoca işgal güçlerince Yunan adalarına sürülür.
Kurtuluş savaşı bitip yeni bir düzen kurulduğunda Şahin hoca bir yolunu bulup tekrar muallimlik yaptığı kasabaya döner. Mutludur, Cumhuriyetin kurulmasıyla " Yeşil Gece"nin son bulduğunu düşünmektedir.
Ancak karşılaştığı manzara hiç de öyle değildir. Köhne düzenin, yobazlık ve çıkarcılığın eski temsilcileri şimdi en keskin Cumhuriyet yanlıları olmuş ve köşe başlarını tutmuşlardır.
YEŞİL GECE TÜM KARANLIĞIYLA DEVAM ETMEKTEDİR!
Şimdi bile...
