Babalar ve Oğullar'ı , hem döneminde hem de günümüzde hala geçerliliğini sürdüren nesil çatışması olgusundan ziyade tam bir geçiş aşamasını çok güçlü bir biçimde vurgulayan önemli eserlerden birisidir (ve belki de en önemlisi). Nitekim “Babalar ve Oğullar” için nesiller arası çatışmayı tüm yönleriyle ve derinlemesine irdeleyen ilk eser diyebiliriz. Klasik Rus edebiyatında her ne kadar yazarların, romanlarının ana karakterlerini kendi hayat görüşlerine göre yarattıkları bilinse de Turgenyev, oldukça hakçıl bir çatıştırma ile esasta Platon'un idealleri ve ruhun ölümsüzlüğünün yani inanç ve erdemlerin önüne, inanmayış ve erdem yoksunluğunu koymuş. Kitap bu yönüyle o denli çok boyutlu ele alınabilir ki romantizm ve nihilizm (hiçizm, hiçliğe inanış) çatışmasının da ötesinde değerlendirilebilir bir hal alıyor. Romantizmin "ben niye varım?" sorusunun karşısına nihilizmin "ben ne diye varım ki!" sorgusunu getiren eser, bu açıdan hayatı esasta felsefi bir düzlemde de ele almış. Bu anlamda eser, birçok felsefi hatta ideolojik akımla da bir hesaplaşma düzeyine çıkarılabilir. Bu bakış öylesine güçlü ki eser, söz konusu hesaplaşmaları günümüze adeta dünkü meseleymiş tadında yansıtabilmiş. Babalar ve Oğullar, muhteşem bir edebi eserden çok öte. Evet Ivan Turgenyev, Yevgeniy Bazarov'dur. Hem de romanı yazdığında kırklı yaşlarında olmasına karşın... Turgenyev de tıpkı Bazarov'un kusursuz bir güzelliğe aşık olduğu gibi Batı'ya aşık olmuş, kusurlu bir nihilist (hiççi). Romanda nihilizmin en üst noktasını temsil eden Bazarov karakteri, esasen yazarın da istediği gibi kusurlu bir güzelliktir. Her ne kadar dik başlı, dediğim dedik, kimseye eyvallahı olmayan, korkusuz ve tam da karakteristik bir nihilist gibi görünmesine karşın Bazarov, tam da öyle değil. Şefkatli olmaması gerekmesine rağmen şefkatlidir. Aşık olmaması gerekmesine rağmen aşık olmuştur... İçinde hiç coşku olmaması gerekmesine rağmen hala coşkulu hatta tutkuludur: Kimseye, hatta kendine bile belli etmemesine rağmen ölümden korkmasa da ölümü kendisine yakıştıramamaktadır. Ve en önemli kusuru aslında aşık olması değil, sonsuz öfkesidir. Turgenyev’in edebi dehası ve inceden inceye işlediği kusursuz görünümlü kusurlu nihilist portresi yatıyor. Kitapta da bize bunu yansıtmaya çalışıyor. Bazarov’un herkese karşı içinde duyduğu nefret, kendini amansız bir aşkın pençesine atmasına neden olacak kadar yoğundur. Öyle ki Bazarov özellikle soylulardan, kendini beğenmişlerden, sistemin öngördüğü şekilde yaşaması gerektiğine inananlardan (kendine göre bir düzen oturtmuşlardan), lüks ve rahatlık içinde yaşayanlardan; özellikle soylu, zengin romantiklerden, en önemlisi de tüm bunların gerekliliğini savunan soylu, zengin romantiklerden ölesiye nefret etmektedir. Ya da nefret etmesi gerekmektedir. Fakat tam da böylesi; soylu, esasta kendini beğenmiş fakat bunu belli etmemeye çalışan, düzenci, lüks ve rahatlık içinde tembel bir yaşayışta olan, zengin bir prensese, mutlak bir güzelliğe, Anna Sergeyevna Odintsova’ya gönlünü kaptırmıştır. Bazarov'un asıl kederi aşk mıdır yoksa bu aşkın tüm bu nefretini gereksiz ve geçersiz kılması mıdır? Bu kısmı bende fazla anlamdım. Ama bence asıl öfkesinin nedeni; aşkın onu idaellerinden uzaklaştırması olduğunu düşünüyorum. Turgenyev bir Dostoyevski değildir, bir Tolstoy da değildir. Onda Dostoyevski'nin çeşitliliğinden ve inatçılığından ya da Tolstoy'un doğaçlamacı (fakat başarılı) ve destansı anlatış tarzından eser yoktur. Bazıları bunu bir eksiklik, bazılarıysa duruluk ve üstünlük kabul etmektedir. Fakat tüm bunlara rağmen "Babalar ve Oğullar" Turgenyev’in en güçlü romanı olmakla birlikte, belki de klasik Rus edebiyatının en önemli ve şüphesiz dünya edebiyatının sayılı eserlerinden birisidir. Kısacası özetleyecek olursak “Babalar ve Oğullar” Ivan Sergeyeviç Turgenyev’in başyapıtı, mutlaka okunması gereken en güçlü eseridir. “Babalar ve Oğullar” gerek edebi dili, gerekse savunduğu öz bağlamında son derece etkili ve değerli bir klasik roman olarak dünya edebiyatındaki yerini almış en önemli eserlerden birisidir. Son zamanlarda okuduğum en iyi eserlerden biriydi. Mutlaka okumanızı tavsiye ederim (:

Ivan Turgenyev

Babalar ve Oğullar